الگوی تربیت اخلاقی مبتنی بر آموزه های امام سجاد علیه السلام

چکیده بی شک رسیدن به سعادت، همیشه دغدغه بشر به شمار رفته و از این نظر مسئله تربیت از سوی مربیان موفقی همچون امام سجاد در ابعاد فردی و اجتماعی و نیز قالب های متنوع پیگیری شده است؛ به طوری که به گواهی تاریخ برطرف کننده مشکلات فرهنگی عصر خویش به شمار می رفتند. این پژوهش با مطالعه مکتب امام سجاد در صدد بررسی نظام مند مبانی، اهداف، اصول و روش های تربیتی مبتنی بر آموزه های آن حضرت می باشد که در مجموع، یک الگوی تربیت اخلاقی را نمایان می سازد. ضمن اینکه روش های تربیتی به عنوان حلقه پایانی این الگو، با عنایت به مراحل مختلف تربیت و با تاکید بر اسلوب های «زمینه ای»، «بینشی»، «گرایشی» و «کنشی» کامل می گردد. الگوی امام چهارم در تربیت، منطبق بر ویژگی های فطری انسان پی ریزی گردیده که مبانی تربیتی ایشان را تشکیل می دهد. برای نمونه می توان به ذکر «خداجویی»، «خوددوستی»، «نوع دوستی» و... پرداخت. با تکیه بر مکتب انسان ساز امام سجاد باید در تعلیم و تربیت، اصولی همچون «امنیت بخشی»، «اصلاح محیط»، «تهذیب ظاهر و باطن»، «عینیت بخشی به آموزش»، «عمل گرایی»، «درونی سازی آموزه ها» و... را مدّنظر قرار داده و با روش های «ابراز محبت»، «تغییر موقعیت»، «آموزش به شرط عمل»، «گفتگو درباره مسائل اخلاقی»، «سوال و جواب»، «تحریک انگیزه»، «بازگشت»، «خوبی در مقابل بدی»، «فریضه سازی» و... به رشد متربی همت گماشت؛ تا وی از این رهگذر به هدف غایی تربیت یعنی «قرب الهی» دست یابد. روشی که برای رسیدن به این منظور در پیش گرفته شد، ترکیبی از روش های توصیفی و تحلیلی می باشد. بدین صورت که ابتدا در آموزه های امام سجاد و شروح آن ها دقت شده و برای فهم عمیق تر، آیات و روایات مرتبط با موضوع نیز مورد استفاده قرار گرفت؛ سپس با استفاده از روش اکتشافی، الگوی تربیت اخلاقی مبتنی بر معارف گفتاری و رفتاری آن حضرت در قالب هایی همچون مبانی، اهداف، اصول و روش ها ارائه گردید. از آن جا که آموزه های گفتاری و رفتاری امام سجاد و به ویژه صحیفه سجادیه، سرشار از راهنمایی های تاثیرگذار برای مربی و به تبع آن متربی است، می توان تصویر جامعی از یک نظام تعلیم و تربیت را برای پیرایش رذائل و پرورش فضائل در قالب الگو نشان داده و جایگاه عظیم و نقش آن حضرت را در نخبه پروری علمی و ایمانی نمایان ساخت. کلید واژه ها: امام سجاد ، صحیفه سجادیه، آموزه های تربیتی، الگوی تربیت اخلاقی